Archives

N’EN AI GRAN MESTIER !   Dins la varietat lemosina de la linga, gran es una particula negativa de valor modala que s’empluia parier coma la negacion pas, mas emb una nuança plan fina que se compren mielhs emb l’intonacion dins una frasa de la conversacion. Nos vam esforçar de ne’n ’trapar l’origina e lo sense.   La ’chabason –an se ditz [ɔ], coma dins : deman, un cosin german, una man, dau pan, plan, Moicidan, Sent Junian... Dins los autres dialectes un gran (dau latin granum) es un grun (un grain).... [Lire la suite]

PITIT, PLÒU-QUÒ ? PLAN, PAIR, PLÒU   Pitit, plòu-quò ? Plan, pair, plòu… ’Queu viralinga, que pòde pas tornar dire redde sens m’entraupar, fai pensar a las nuechs dins las vielhas maisons, que l’auratge nos esvelhava. Auviam drindrinar los carreus de la fenestra, las tonadas venian pus fòrtas e, tot d’un còp, l’aiga batiá la teulada mau entretenguda, desbordava daus regons barrats per daus tapons de mossa, e tamborinava plòcò-plòcò-plòcò sus lo planchat dau granier. Quo era lo moment d’i montar los topins e las... [Lire la suite]

UN PAUC DE LOCALISME : BEN E BIEN   Dins ’quel article, tornat prener en partida e completat mon estudi de ben e bien escrich en francés e publiat dins mon libre Jean-Pierre Reydy, Notre Occitan, le dialecte du Périgord-Limousin parlé dans le Parc Naturel Régional, I.E.O. Lemosin, 2008, p. 86   « Localisme » si òm vòu… La diferença entre los adverbes ben e bien se fai dins una granda partida de l’espaci lingüistic lemosin. Los autres Occitans tròben que bien es un francisme. O benleu un ispanisme (Muy... [Lire la suite]

Fai un an que Gilbert Borges es mòrt. Ai escrich un « raibe negre » inspirat per lo crimi d’Autafàia e l’execucion daus quatre condamnats en pensar a se. Es pas malaisat de charjar las descripcions emb daus detalhs orribles – òm ditz que la realitat passa totjorn la ficcion –, mas lo Gilbert aviá pas son parier per menar un recit bien compausat, ren que emb los detalhs que fan mestier, per li donar un torn ironic e nos plaçar tot d’un còp davant l’orror de la situacion a la darniera frasa. Coneissiá pas d’autre contaire que... [Lire la suite]

QUÒ ME FAI CREMA   Ai conegut una elevairitz d’auchas que quò li fasiá crema de las tuar quante eran vengudas. Començava totjorn per la pus genta, la pus donda, la que aimava lo mai ; aprep, fasiá pus aisat. Era pertant pas una femna que « fasiá la dama », coma disian autres còps quante parlavan de ’quelas femnas de la vila tròp delicatas per sagnar una pola o ben espeunar un lapin. Mai era pas una de ’quelas personas, coma ne’n vesem aüei, que creirian far pechat de metre un bocin de vianda dins lur sieta. N’es... [Lire la suite]

E ’QUÒ-’QUÍ, BENLEU !   Nòstra linga a dos adjectius demonstratius : - ’queu (’quel davant a, e, i, o, u), ’quela, ’quilhs, ’quelas) - ’queste, ’questa, ’questes, ’questas. Las fòrmas plenas aqueu/l, aqueste se disen pus gaire, daus mens dins nòstra partida occidentala dau lemosin. Quoras fau-quò dire ’queste / ’questa de preferença a ’queu /’quela ?   Chabaneu remarca que : « Aquel s’emploie devant tous les substantifs indifféremment et traduit le français cet ; mais aqueste ne... [Lire la suite]

Per las personas que se damanden que pòt semblar una revirada dau russe en occitan lemosin, veiquí dos extrachs dau conte fantastic-realiste de Gògol, Lo Nas (Lo Nas e Lo Manteu, Nicolai Gògol, revirat dau russe per Jan-Peire Reidi, Edicions dau Chamin de Sent-Jaume). Som a Sent-Petersborg dins la prumiera meitat dau segle dietz-e-nòu. Lo barbier Ivan Iacòvlievich tròba un nas dins una micha de pan. Puei lo proprietari dau nas lo tròba en dire…   Ivan Iacòvlievich se passet un abit per dessus sa chamisa per pas mancar de... [Lire la suite]

UN ÒME « CABORNAT »   Un còp que faguí coneitre un amic occitan de Charanta ad una persona de Dordonha, aguí la meschanta idéia d’ajostar, per colhonar : « Es charantés, mas quo es pas grave ! » E ben òc, diriatz que la linha administrativa entre los dos despartaments es una frontiera, una separacion artificiala dins ’quel espaci linguistic occitan que crueba lo Nontronés, lo sud-oest de la Nauta-Viena e una partida de la Charanta. Quo es en granda partida lo país dau parlar è. La limita oest... [Lire la suite]

QUORAS, QUORAS, QUORAS… ?   Dimmi quando, quando, quando… « Dija-me quora(s)… », ditz la chançon en italian. Ai auvit parlar d’una maison ente trobavan que los òmes fasian tròp de despensa de beure e de minjar per las escodasons. Tròp de grilhons, de polet ròstit, de mongetas… Disian que quand lo minjar vos pesa sus l’estomac, òm trabalha pas si ben. E que los diumencs, que òm trabalha pas, òm a pas mestier de tant minjar que los jorns obrants. E que fau pas marendar per mielhs sopar l’enser. E que, avant d’anar... [Lire la suite]

BOTAR E METRE   Avem tots remarcat que quauques mots an pas exactament pertot lo mesma sense. Mai daus còps fau pas anar bien loenh per veire la diferença. Prenetz, per exemple, « mòrdre » e « brucir ». « Mòrdre », quo es mai que mai sarrar entre las dents, « brucir », quo es, par exemple, sarrar entre los dets, entre la pòrta e lo mur… Dich autrament, « brucir », quo es « pinçar ». Veiquí lo conselh que nòstre Picatau donet au paubre Drisson que cresiá sa femna mòrta... [Lire la suite]