CHABIR
Antan, los champanhòus eran talament espés en quauquas plaças que faliá far atencion ente òm pausava los pès per los pas chaupir. Un còp, ne’n ’masserem tant, de pitits mai de beus, que pogueren pas chabir dins lo panier (Los cugerem pas far chabir dins lo panier). L’endeman, ne’n prenguerem un pus grand, pus chabissent, de panier.
De pas confondre : chaupir e chabir. « Chaupir quauqua ren », quo es pausar un pè dessus. Per exemple, dins las vilas fau ’visar ente òm marcha per pas chaupir çò que vòle dire ! Autre exemple :
« Quante la chata veguet que sa coá era chaupida mai de cent còps per jorn, ’la s’essublit jos las jabletas e la torneren pus veire. »
« Chabir », quo es aver pro plaça dins un espaci limitat :
« Atz-vos una plaça per me dins vòstra veitura ? – Òc plan ! Òc plan ! ma brava femna . En se calhant (en se serrant), tot lo monde chabirá. »
« Chabir » se tròba dins la vielha linga jos la fòrma « caber » o « cabir ». Veiquí un brave vers d’un trobador citat e revirat per Raynouard :
« Meravil’ m’es on poiria ’l joi caber. » BERENGER DE PALASOL
Je m’étonne où je pourrais contenir le bonheur.
E dins La Canso de la Crosada, los Crosats venen talament nombros que :
« A penas cabon en camin ni estreita » (Chabissen a pena sus lo chamin e la rota.)
« Caber » es un verbe que ven dau latin e que se tròba en espanhòu e en portugués emb a pus prep lo mesma sense.
Un gatge ente òm pòt far chabir totplen de besunha es chabissent o chabissos. Si ne’n voletz far chabir lo mai possible fau bien agalhar la besunha (ranger, disposer) dins lo gatge. Si metetz vòstres champanhòus dins un sac de plastic, siran tròp calhats ; se van chaulhar e mabolhar, e quò sirá pas comòde de los netiar avant de los far cueire. Faretz mielhs de los agalhar coma fau dins un panier pro chabissent en fasent atencion que ren los vene chauchar (presser, appuyer sur). Entau fasent, podretz far una brava fotò de vòstres champanhòus sanciers e pròpes.
Agalhar es un verbe que tòrna sovent dins la linga daus paisans e daus agricultors. ’Renjar vòu dire mai que mai « ’dobar », « reparar », o si aimatz mielhs « esgar », coma disem chas nos. Autres còps, faliá agalhar lo fen coma fau per l’amor de ne’n far chabir lo mai possible sus lo charamat de la granja. Parier per las gerbas de blat quand montavan lo plunhon. D’alhors « plunhar » es un autre verbe que a un sense vesin de « chauchar ». Mistral dòna :
PLUGNA Presser, serrer, en Périgord, v. quichar
Si cherchem un pauc mai podem estre segurs que ne’n trobaram d’autres, emb daus senses benleu un pauc diferents d’un país a l’autre, de verbes que descriven l’ocupacion de l’espaci.