La cagolha, unitat de mesura de la "distanciacion

                                                            A las egleisas de Luçaç e de Sent Martin : la sociala" dins las Charantas. Nòstres vesins aimen rire...                                                    vita eternala

Granda-mair e son pitit-filh un ser d’auratge a jorn falit. Terra chauda, trempa aprep una bona ramada d’auratge. Bóitia de conserva, lampa electrica. Una cagolha, una autra, un parelh de cagolhas acobladas. Sus los bòrds dau chamin, dins l’erba, sus las peiras blanchas, dins lo plais. Estonat de far tant aisat per dondar la natura, lo goiat tot esfeunit banha son jòune còrs dins la nuech, dins la babor e las sentors fòrtas de la terra raviscolada. 

Mans jaspinhosas, vòu tot ’massar : las cagolhas rossas e negras, las cagolhas tròp pitas. Non, fau laissar las cagolhas de serp, mai las que lur test es enquera mòu sus lo bòrd. Las cagolhas tiren lurs banas, s’estirgossen, monten las unas sus las autras dins la bóitia de conserva. Van surtir de la bóitia, fau la voidar dins la grand panier eissueja-salada de la mémé… Trenta, quaranta, quatre-vingts cagolhas…

Las cagolhas van eissaiar de surtir dau topin brechat d’una pita pòst e d’una gròssa peira.  Mingen la farina, junen quauques jorns o quauquas setmanas, laissen daus tortilhons de merda dins lo fons dau topin. La mémé las fará desgorjar dins una bacina d’aiga e de vinagre. Lo goiat vengut vielh auva enquera los tests bradassar brau-brau-brau quand las mans calosas de sa defunta granda-mair los lava a granda aiga. 

Cagolhas bulidas dins la marmita, cuechas dins la paela o ben la tortiera emb dau lard, de la mija de pan bonhada dins dau lach, de la lissa, dau persilh. Lo goiat tira la cagolha de son test, laissa la tripa. Las aima talament, ’quelas cagolhas, que desvira totas las peiras e los vielhs topins especonats dins las ortrujas autorn de la maison per ne’n trobar. Fai tombar un grun de sau dins chasca cagolha, las fai cueire pausadas d’eschina sus lo raschaud dins la chaminéia. La bava ven rossa un còp cuecha, saborosa coma una crosta salada, un pauc amara.

Los elicicultors d’aüei fan venir de las cagolhas jos daus tunels de plastic. Las venden sus los merchats. Los toristas visiten los elevatges, « degusten » lo pastis de cagolhas sus de la tòstas de pan de mija, ’chapten dau caviar de cagolhas a pretz d’aur. La gent ’massen pus  gaire las cagolhas au bòrd daus chamins emb una lampa electrica. Ren que de pensar a tota la poison espanduda dins las terras e a la saletat sus las rotas, ne’n son desgostats. Siriá-quò pas maluros d’empoisonar las cagolhas d’un costat e de ne’n far una « espècia protegida » de l’autre ?

Ai legit que los Romans, que ne’n eran fòus, fasian venir de las cagolhas, aitot ilhs. Quo data pas d’aüei que los òmes son contents de minjar de las cagolhas per chamjar un pauc los repas. Los paubres i trobavan las proteïnas que lur fasian plan mestier, sens far de despensa e sens se tròp fatigar. Non, Cròs-Manhon minjava pas nonmas de la charn de rène. Quò faguet de las cagolhas coma de las uistras ; plan presadas per daus Romans golards, fugueren longtemps la vianda daus paubres e an ’chabat per venir un plat de festa condicionat, comercializat, gastronomic.

Cagolha : béstia de riséia o de miràudia ? Las quitas sonoritats de son nom vos farian rire. Béstia lenta, lenta. De quauqu’un de mòu e mau-desgordit disen que es « nervos coma una cagolha que vai marendar ». Per se trufar daus Charantés, los apelen « Cagolhards ». Disen que los Charantés chanten La sauce aux lumas a lur femna per li far amic. Per Nadau, ma defunta bela-mair santongesa nos fasiá de las cagolhas « per ’ver daus sòus tot l’an que ven ». Béstia de chança, fòrta e pacienta. Béstia redonda e lena, plan genta. La Wikipedia nos ditz que mena un bruch coma « un marmus presque musicau que pòt far pensar a un poton » ! Las banas mòlas que pòrten sos uelhs son pas per atacar o se defendre. Béstia desarmada e espaurida que se barra dins son test per se parar dau dangier. Òm pòt totjorn se mocar de l’innocéncia : innocent-einnocent. Lo vironzeu sus son eschina es una espirala, una figura geometrica que a pas de començament e pas de fin ; la trobem gravada sus los murs de las egleisas romanicas de Luçaç e de Sent Martin lu Pench. Cagolha-colhonada o ben signe d’eternitat, som pas oblijats de chausir.

A Javerlhac, lo 23 dau mes de junh de 2021, jorn de brave temps per las cagolhas.