Veiquí un texte que durmiá au fons de mas tiretas electronicas dempuei un brave moment. Los òmes, que vòlen totjorn tot tornar a ilhs-mesmas pòden ne’n far çò que vòlen. Mas la natura dòna pas de leiçons de morala e prepausa pas d'interpretacion.

LO BROCHET E LO RAT GAULHIER

Fabla, si quò vos ditz

Sabetz çò que quo es, un rat gaulhier ? Los chats risquen pas de lur far de mau, perque son mai beus que los mai beus daus margauds. ’Quelas béstias d’aiga vengudas d’America dau Sud an laissat lurs gabias dins los elevatges ente los fasian venir per lur prener lur charn e lur borra. Cresetz-zo si voletz : los Peitavins ne’n fan dau pastis que venden a la toristalha ! Aura, ’quilhs gròs rats que semblen daus castòrs an ganhat totas las aigas d’emperaquí. Ne’n fan daus degasts dins los vergiers au bòrd de l’aiga ! Lurs cròs jos terra son causa que las rebieras s’esbòlhen. Si ne’n vesetz un a la chaça, fau pas rencurar vòstre còp de fusilh.

Justament, un ser de novembre que ieu era sus una isla au mitan d’un estanh a esperar la passada daus canards, ne’n veguí un, de rat gaulhier, mai gaire presentable. Començava de far brun ; ieu era ’quí, dempès dins la fanha dempuei un moment, e sentiá la freg e l’umiditat  a travers mas grandas bòtas. Mas çò que me fasiá trobar lo temps long, quo era mai que mai la pudesina autorn de me. Quò pudiá, mas quò pudiá !  Una odor de cadabre doça e espessa a vos far fugir. Volguí me ’rachar de ’quí. Au diable los canards mai los autres auseus d’aiga ! Mas quante me virí darreir davant per tornar dau costat daus autres chaçadors, e que mas bòtas comenceren de gansolhar dins la gaulha cloncon, cloncon, portí los uelhs sus un modelon sorne que aviá mancat de m’entraupar. Quo era quò-’quí que pudiá tant, e que aviá pas bien pogut veire dins la nuech jos los vernhes : un gròs rat gaulhier purit, meitat minjat per la descompausicion. Auriatz dich que ’quel animau aviá una coá lonja, lonja, gròssa coma lo braç. Una béstia meitat castòr, meitat peisson.

Comprenguí çò que aviá ’ribat. Un brochet daus mai beus, que se teniá benleu au gach de quauque gardon o quauqua pola d’aiga, sarrat jos una còça, aviá agut los uelhs pus grands que lo ventre. O ben aviá pas agut lo temps de bien veire çò que voliá ’trapar. O ben aviá pas pogut se retener de nhacar la coá dau rat gaulhier que nodava a sa portada. Las dents dau brochet avian pas laschat çò que tenian. Lo rat gaulhier aviá plan tirat, tira, tiraras-tu, per far segre entau una béstia manchada sus sa coá, jusca l’isla de l’estanh. Mas aviá pas pogut se sauvar e lo rat gaulhier mai lo brochet avian crebat, l’un d’emorragia, l’autre d’asfixia.

Voletz trobar una moralitat ? Dire que fugueren punits tots dos, l’un per aver colonizat un endrech que era pas lo seu, l’autre perque fuguet pas pro prudent, tròp gormand, pretencios ? Coma l’engalhauda que se voliá far tan bela coma lo buòu ? Coma los país que se fan la guerra e que se roinen e se destrusen l’un l’autre ? Sabe-ieu que de mai… Si quò vos ditz, si avetz una idéia, perque pas ? Per me, quò me ditz ren de ne’n far una fabla. Sabe nonmas que quò pudiá.

A Javerlhac, lo 9 de junh de 2014