QUAUQUAS MARCAS

La Taulejada en temps de pesta es una de las quatre Pitas Tragedias d’Alexandre Poshquin (1799-1837). L’escrivet en autona de 1830 dins sa proprietat de familha de Boldino, pendent l’epidèmia de colerà en Russia. L’autor trobet l’idéia dins una peça en vèrs de l’Escocés John Wilson (1787-1854), The City of the Plague (1816), situada au temps de la pesta de Londres en 1665. (Non, ren a veire emb las festas que se fasian dins la residéncia oficiala d’un Prumier Ministre dau Reiaume-Unit pendent lo covid, que ’quilhs plasers en reünion eran defenduts !) 1665, 1830, 2020… Wilson, Poshquin, Camus… mai totplen d’autres !

La traduccion occitana, en vèrs blancs de onze sillabas, sec de près lo texte russe de ’queu  pitit chap-d’òbra.

Los que legissen l'occitan mai lo russe trobaran lo texte de Poshquin sus lo siti : https://ilibrary.ru/text/469/p.1/index.html

A Javerlhac, lo 22 d’abriu de 2023

Jan-Peire Reidi

 

Alexandre Poshquin

TAULEJADA EN TEMPS DE PESTA

(Tirat de la tragedia de Wilson : La Ciutat de la pesta)

 

(Una charriera. Taula cuberta de vitoira. Quauques òmes e quauquas femnas fan ribòta.)

LO JÒUNE ÒME

Venerable President, vos parlarai

D’un òme que avem tots plan conegut.

Sas colhonadas, e sos contes plasents,

Sas replicas plan finas e fissairas,

Sos discors sentencios plan risibles

Reviscolavan nòstres repas de festa,

Ràiavan sus ilhs, mai sus la maladiá

Gran convidada, que ven emmalurnar

Los quites esperits los mai entendents.

Dos jorns an passat, despuei que risiam fòrt

D’auvir sos contes. La festa nos deu pas

Far obludar Jackson ! Aquí son fautuelh

Demòra voide, coma per esperar

Nòstre amusaire. Mas es desjà partit

Dins sa demorança jos la terra freja.

Quitament si sa linga plan afilada

Es sens repaus dins la cendre dau tombeu,

Som mai d’un que, aüei, enquera en vita,

Avem pas de rason de nos einoiar.

Vos prepause donc de beure en son onor,

De trincar, de chantar e de rire entre nos,

Coma quand era ’quí.

LO PRESIDENT[1]

Era lo prumier

De nòstre grope. Dins lo reculhiment,

Levam nòstres veires.

LO JÒUNE ÒME

Bevam en silenci.

Tots beven sens ren dire.

 

LO PRESIDENT

Ta votz, genta Mary, fai tundir los sons

De vielhas chançons, d’una beutat sauvatja.

Chanta per nautres un chant long languissent,

Per l’amor, qu’après, d’una jòia mai fòla,

Siam coma enviblats e soslevats de terra.

MARY (Chanta)

Fuguet un temps que lo país

Dins lo monde s’espanissiá, 

E que l’egleisa dau bon Diu

Era plena tots los diumencs,

E las votz de nòstres dròlles

Menavan grand bruch a l’escòla,

E lusissian dins lo champ clar

La faucilha e lo dalh viu.

 

Mas aüei nòstra egleisa es voida

Nòstra escòla muda barrada,

Los blats an madurat per ren,

Lo bòsc sorne veu pus degun,

E nòstre borg demòra suau, 

Coma cramat après lo fuòc,

E veu nonmas son cementèri

Jamai voide, mai jamai mut.

 

A tot moment pòrten daus mòrts,

E los planhs daus subrevivents 

Espaurits pregen lo bon Diu,

D’apasimar lur esperit.

E lur fau totjorn mai de plaça

Per las tombas entre elas,

Que se calhen en rengs sarrats

Coma un tropeu espaventat.

 

Si ieu deve anar dins la tomba

A la prima de ma jounessa,

Tu, lo qu’aimava mai que tot,

Que ton amor era ma jòia,

Te’n prege, vaque pas auprès

Dau còrs defunt de ta Jenny,

Baises pas las bochas daus mòrts,

Demòra darreir a la segre.

 

E après, laissa lo vilatge,

E vai-t-en viste en quauque luòc

Ente la pena de ton arma

Se podrá pausar, s’assuausar.

E quand lo mau aurá passat,

Si tornas sus ma paubra tomba,

La Jenny laissará jamai

Son Edmond, quitament au ceu.

LO PRESIDENT

Mercés plan, Mary, per tos greus pensaments,

Te remerciem plan per ton planh de dolor !

Òm veu dins ton chant que, autres còps, la pesta

Venguet sus vòstras vaus e vòstres termes.

Auvíretz pertot lo planhum pietados,

Au bòrd daus torrents clars e lo long daus rius

Que aüei corren pasibles e joios 

Dins lo país sauvatge ente ses nascuda.

L’annada de malur que veguet tombar

Tant de braves crestians, cranes e valhents,

Nos aviá nonmas laissat en sovenir

Quauqua brava pita chançon pastorala,

Trista, languivosa… Non, crese ben que ren

Pòt tant getar una ombra sus nostra festa

Coma un chant de dòu que lo còr tòrna dire.

MARY

O voldriá estre enquera a chantar au país,

Dins la pita maison sola emb los meus !

Aimavan plan tots escoltar lur Mary.

Cresiá nonmas auvir ma pita chançon,

Quand chantava per me sus nòstre bassuelh.

Ma votz era plan mai doça dins ’queu temps,

La votz de l’innocéncia.

LOÍSA

De ’quelas chançons

La mòda es passada. Òm veu daus einnocents

Que son enviblats per los plors d’una femna,

Ne’n son esmoguts, an plaser a la creire.

‘La se ditz benleu que sos uelhs lagrimos

Son irresistibles. E segurament, 

Siriá totjorn risenta, si aviá dins l’idéia 

Que son rire es plasent. Walsingham a dich

Que aima auvir janglar las dròllas dau nòrd, 

E veiquí que se plensinhen ! Aime pas 

La color rossa de las testas d’Escòcia.

LO PRESIDENT

Cho ! Qu’es la charreta ! L’auve bradassar !

 

Una charreta passa, charjada de mòrts, menada per un negre.

 

Ai ai ! La Loísa se sent mau. Sas paraulas 

Laissavan creire que aviá un còr d’òme,

Mas la linga es mens fòrta dura que doça.

A la paur dins lo cur, lo maucòr la rosja.

Geta-li de l’aiga, Mary. A, vai mielhs.

MARY

Loísa, sòr de ma dolor vergonhosa,

Vaque contra mon cur.

LOÍSA (Tòrna a ela)

En raibe, ai vut

Un diable espaurissent. Negre, los uelhs blancs, 

Me credava de montar sus sa charreta. 

Dedins, cresiá auvir daus mòrts marmusar

Quauques mots plan òrres e inconeguts.

Dijatz-me. Siriá-quò nonmas dins mon raibe

Que la charreta a passat ?

LO JÒUNE ÒME

Anem, Loísa,

Amuesa-te. Aquí tota nòstra charriera 

Es benleu suausa, de la mòrt acelada,

I podem far ribòta tranquillament,

Mas rapela-te, ’quela charreta sorna

A lo drech d’anar pertot dins la ciutat.

Escolta-me, la devem laissar passar. 

Mas ’chabam de nos brejar. Tu, Walsingham, 

Fai-nos obludar las que se tròben mau,

Chanta-nos un chant viu, escarrabilhat,

E non pas un planh triste vengut d’Escòcia,

Un chant per far la festa, un sabat dau diable,

Un chant eisit dins una copa brimosa.

MAI D’UN ENSEMBLE

Un imne a la pesta ! Escoltam Walsingham ! 

Un imne a la pesta ! Anem chanta ! E quò-’quí !

LO PRESIDENT (chanta)

Quand lo grand generau Ivern,

Ardich e fier, mena sus nos

Sa tropelada estinhassada

De la neviada e dau grand freg,

Lo fogier lo ven arrestar,

Mai de la festa la taulada.

 

Sobeirana sorna, la Pesta

Sola, aüei, nos fai la guerra,

Se carra de tant mestivar,

Jorn e nuech tusta au calustron

Emb sa pala de fossador…

Que podem far ? Coma aidar?

 

L’Ivern esfertiu, mai la Pesta

Tots dos nos tenen barrats.

Fam lo fuòc e voidem a beure,

Negem nòstre eime dins lo rire,

Fam granda ribòta e dancem.

Festam lo regne de la Pesta !

 

Son enviblaires la batalha

E la sorniera au bòrd dau gorg,

La mar granda deschadenada,

L’ersa sinistra dins la nuech,

E lo vaisseu en perdicion,

Mai lo quite alen de la Pesta.

 

Tot çò que de mòrt nos menaça,

Per lo cur d’un mortau recela

Una voluptat misteriosa –

Gatge benleu d’eternitat !

Uros lo que, dins lo desrei,

A conegut la jauvissença !

 

Que siá donc lauvada la Pesta !

Crànhem pas l’ombra dau tombeu,

E tremblaram gran si nos creda !

Amics, fasam brimar la copa,

Bevam l’alen pur de la ròsa,

I trobaram la Pestiléncia !

 

Arriba un pestre vielh.

 

Blasfèmi, folia ! Golards sens religion ! 

Vòstres chants porcassiers e vòstra taulada

Insulten lo dòu e lo recuelhiment

Que la mòrt pertot espand sus lo país.

Autorn son nonmas charas pallas e plors

Quand prege per los mòrts dins lo cementèri ;

Mas lo sabat infernau qu’avetz menat

Trebla lo repaus daus defunts dins la tomba,

E sembla que la terra craca sus los còrs. 

Las femnas, los vielhs, aguessan pas prejat

Sus la fòssa daus mòrts per la beneisir,

Creiriatz que aüei los diables tormenten

Las armas perdudas daus òmes sens fe,

E las tòchen dins l’infern en rachanar.

QUAUQUAS VOTZ

Sap de qué parla quand parla de l’infern !

Anem vai-t’en, lo vielh ; passa ton chamin !

LO PESTRE

Au nom dau sang sacrat dau sent Sauvador,

Mòrt sus la crotz per nautres tots, v’en prege,

Fau ’chabar còp sec vòstre repas dau diable, 

Si au Paradis, voletz tornar trobar 

Las armas daus defunts que avetz aimats,

Tornatz chas vos ! Partetz !

LO PRESIDENT 

Son gran plasentas

Nòstras maisons ; los jòunes aimen rire.

LO PESTRE

Que dises, Walsingham ? Tres setmanas nonmas

An passat dempuei que, de janoelhs, tenias 

Dins tos braç lo còrs de ta paubra mair,

E que de dolor puravas sus sa tomba.

E creses-tu benleu qu’en-sus te veu pas,

Mai que suefra pas, au quite Paradis ?

E quand veu son filh, que aquí fai la festa,

Que l’auva chantar au festin dau pechat

De las chançons deschabestradas, dau temps

Que nos dolem e pregem sentament ?

Vaque coma me.

LO PRESIDENT 

Perqué m’einoias ?

Pòde pas, te vòle pas segre. Sei retengut

Per ma desesperança e la conciéncia,

Mai lo repentiment, de mon granda fauta.

Sei espaventat de pensar au silenci,

Que m’espera chas me, dins ma maison voida.

Mas ai ’quí la gaitat de la festa fòla,

La poison benfasenta d’aquela copa.

Si un mòrt qu’ai aimat, un quite parent,

Me vòu aflatar, non… (Diu me perdòne !)

La tòrna de ma mair me fará jamai

Partir d’aquí. Es tròp tard ! Auve ta votz,

Que me creda, mair. Vese qu’a tota fòrça

Me voles sauvar.  Curet, vai-t-en tot suau,

Mas maudichs sian tots los que te voldran segre.

MAI D’UN

E quò-’quí benleu ! Es un bon president !

Te’n veiquí un, de pròsne ! Tira-te d’aquí !

LO PESTRE

L’arma canda de Matilda te creda.

LO PRESIDENT 

Jura me, curet, la man levada au ceu,

Ta man fruncida, que totjorn laissaras

Son nom dins lo tombeu, eternalament !

Voldriá plan que ma paubra mair ente ’l’es

Vegués pas ’queu tableu ! Dins lo temps, cresiá

Que son dròlle era bon, crane, libre, fier…

Era en Paradis dins los braç de son filh.

Ente sei ? Filha senta dau ceu ! Te vese

En-sus, ’lai ente mon arma pechadoira

Arribará jamai…

VOTZ DE FEMNA

Es-t-eu vengut fòu ?

Desparla.  A benleu entarrat sa femna !

LO PESTRE

Vaque ! Vaque !

LO PRESIDENT 

Vai t’en, brave òme de pestre, 

Te’n prege, laissa-me.

LO PESTRE

Lo Senhor te sauve !

Perdòna-me, mon filh.

 

Lo pestre part. La taulejada contunha. Lo president demòra ’quí, perdut dins un pensament prigond.