PER AVER L’AER MENS BÉSTIA

Quand era en vila, ma defunta granda-mair voliá totjorn aver quauqua ren a la man « per aver l’aer mens béstia », coma disiá. Auriá plan trobat que an l’aer béstia, ’quela toristalha que vesem se banturlar de çai, de lai, quand ven la sason, e que fan ren de lurs mans.  An de las lunetas negras per pas veire lo trabalh, coma disiá la Felicia Brolhet.  Dins lo temps, las mans de las femnas demoravan pas sovent sens ren far. Quand vesian un òme s’estautinar las doas mans darreir l’eschina, los mocandiers li damandavan si « aviá dau blat a vendre ». Si òm teniá un gatge, quo era per trabalhar. Òm preniá un panier o ben un cabas per anar a l’espicier o a la feira, una agulhada per anar davant los buòus, una lata per jablar los cacaus, una vimzela per flacar las jarras daus goiats en culòta corta, un baston…

Un baston ? Vesam veire : un baston per tochar las vachas, par anar aus champanhòus, tustar a las pòrtas (« I a quauqu’un ?), tuar las serps o ben per esmanciar aus chins quand òm passava dins un vilatge… Un òme o una femna que tenian un baston se fasian apriandar de las béstias : vachas, chins o sauvatgina. Mai benleu de las béstias que avian nonmas doas pautas… coma la nuech que ma mair enquera jòuna e ma granda-mair torneren de veire lo fuòc d’artifici a la frairia. La Joannà gardet son gròs bilhon tot lo long dau chamin. Comprenguí pus tard que aviá gran paur daus chins mai de las tòrnas…

Los goiats d’autres còps dins los vilatges coneissian pas lur bonur d’aver un coteu dins lur pòcha de culòta e daus bastons tant que ne’n volian. Passavam pas fauta de coçadas de chastenh o de nosilhieras. La peu de las jòunas gitòlas de chastenh se levava bien, mas fasiam pus malaisat per marcar nòstre nom sus lo boesc nosilhier emb la poncha dau coteu. Baston-barrancon, baston-espasa, baston-arcbalesta, baston-pica, baston-fusilh… « Pau ! Pau ! »

Que pòt-quò estre de mai per un pitit dròlle que voldriá estre un òme ? Damandatz au Doctor Freud ! Justament, un baston sierv per gosonar dins los cròs de rat e las taupadas, mai per far la guerra a daus enemics terribles : las romdres daus plais, las bròchas bassas daus aubres, o ben los camaradas de juec. Quand lo torneg o lo duel comencen, vos promete que ne’n vatz tòst auvir un s’escoilar ! Pren lo fugir e tòrna veire sa mair que vai sasir los bastons, polhar mai benleu punir los pitits sodards ! Defenduts, los  juecs òrres e dangieros !

Los goiats que fan a la guerra voldran-t-ilhs la far pus tard ? Borraran-t-ilhs lur femna ? Faran-t-ilhs lo djihad ? Tiraran-t-ilhs a de la gent sens defensa emb daus fusilhs automatics ? Diu mercés, quauques psicològues pensen que ’quilhs juecs fan partida dau desvelopament normau d’un pitit dròlle. Auví darnierament a la radiò una dama especialista de l’educacion explicar que los ne’n privar es coma una castracion. Quand vesiá nòstres goiats s’amusar emb daus bastons, ma defunta bela-mair, que aviá tot compres, lur credava :

– Borratz-vos, tuatz-vos, dròlles, mas vos fasatz pas de mau !

Quand mos pitits-filhs venen en vacanças, ai totjorn una dotzena de bastons d’avança. Sabe que siran tots espansilhats autorn de la maison quand s’entornaran. Trobarai quitament pus mon baston de randonada que ai obludat de sarrar, un baston que a una estacha emb una brava flòca. Ente es mon baston ? Tornatz-me mon baston ! Aurai l’aer mens béstia !

A Merennes, lo 12 dau mes d’aust de 2019

Jan-Peire Reidi