Fai un an que Gilbert Borges es mòrt. Ai escrich un « raibe negre » inspirat per lo crimi d’Autafàia e l’execucion daus quatre condamnats en pensar a se.

Es pas malaisat de charjar las descripcions emb daus detalhs orribles – òm ditz que la realitat passa totjorn la ficcion –, mas lo Gilbert aviá pas son parier per menar un recit bien compausat, ren que emb los detalhs que fan mestier, per li donar un torn ironic e nos plaçar tot d’un còp davant l’orror de la situacion a la darniera frasa. Coneissiá pas d’autre contaire que agués l’imaginacion, l’originalitat e l’efficacitat de Gilbert Borgés.

DAU SANG SUS LAS MANS

Lo 16 dau mes d’aust de 1870, jorn de feira a Autafàia, daus òmes esmalits se meteren de borrar un jòune monsur daus alentorns en l’acusar d’estre un « Prussian » e ’chaberen per lo far bruslar dins un lac (una mara) tarit per la sechiera. Quatre de ’quilhs criminaus fugueren condamnats a mòrt e guilhotinats dins lo borg d’Autafàia lo 6 de feurier de 1871.

Lo jorn se leva. Clardat roja dau solelh de feurier sus la cima de la guilhotina. Maisons negras, contrevents barrats, barroelhs tirats. Pas enquera de fuòc dins las maisons. Degun dau borg dins las charrieras. La gent se leven gaire dabora eimatin. Quauques chins janglen e unlen dins las granjas.

Pantalons roges, baionetas au canon, cinquanta soldards alinhats davant la guilhotina dins lo borg d’Autafàia. Los dets màrfies, lo tamborinaire a sarrat la baguetas dau tambor dins lur estuig. Los soldards demòren plantats davant l’eschafaud.

Darreir la guilhotina, quatre testas apiladas dins un panier garnit de bren de sejaire. Lo bren beu lo sang daus supliciats. Quatre caissas alinhadas se trasvesen a man mança au pè de l’eschafaud. Dos òmes ’chaben d’agalhar los còrs sens testa dins las caissas. Chauchen un braç, eslongen una jarra. Prenen las testas dins lo panier ; l’una après una autra, las tòrnen a lur plaça. Tau ! Tau ! Tau ! Quatre pòsts de pinhier crueben las quatre fòrmas negras dins las caissas.

Sus l’empont, dins la sorniera, un òme bilhat de negre eissueja la lama de la guilhotina que lusis dins la sorniera. Los chins janglen pus. L’òme ’bilhat de negre se carra un moment davant los boescs de justiça e para una espiada a las quatre caissas que los òmes chargen sus una charreta. Trabalh bien fait, e que a pas trainat !

Un òrdre dau sergent. Demieg torn ! Drecha ! En avant ! Marcha ! Los soldards davalen la rota de Maruelh au pas cadençat.

La clardat roja davala lo long daus madriers de la guilhotina. Quo es plan temps de desjunar. Las execucions, quò drueba l’apetis. Sarrada jos l’empont, una paniera espera l’òme negre. Una botelha de vin, lo chanteu plejat dins una pelha, una topina de graissa de ròstit. L’òme vòu damandar per se lavar las mans, mas las pòrtas de las maisons son totas barradas. ’Visa pertot ; pas una quita selha per tirar de l’aiga de la cisterna.

Un pauc pus loenh, un lac garnit de fanha e d’aiga rossa. Antan au mes d’aust, los quatre condamnats e tota una tropelada esmalida borreren un jòune mossur de las oras de temps. ’Chaberen per lo far bruslar enquera viu sus un pilòt de fagòts. Quò se passet aquí, dins ’queu lac que era tarit par la sechiera de l’estiu. Un daus condamnats paret un bocin de pan au bot d’una ’gulhada per ’massar la graissa dau paubre còrs cramat. Dempuei, degun vòu far beure l’aiga dau lac aus bestiaus.

Los pès dau borreu s’enfonsen dins la fanha. Avant de desplejar lo chanteu e d’engraissar un tròç de pan, lo borreu lava sas mans basidas de sang dins l’aiga chaulhada dau lac.

A París, lo 3 d’octòbre de 2018

Jan-Peire Reidi