Canalblog
Editer l'article Suivre ce blog Administration + Créer mon blog
Publicité
Lo Chamin de la font, blog occitan de Jean-Pierre Reydy (Jan-Peire Reidi)
5 mai 2019

TE VAI PLAN ENANÇAR!

TE VAI PLAN ENANÇAR !

 

« Començar », « ’chabar », « avacar », « enançar », « estre (’trapat) a far quauqua ren… », e tots los compausats verbaus emb lo verbe « far » : far cueire, far bulir, far mòure, far segre, far bruslar, far beure, far minjar, far venir, far far quò-’quí, far far quò-’lai… Creiriatz que la quita linga que parlavam au vilatge dins ma jounessa, coma nòstras vitas, eran comandadas per lo Trabalh. Lo quite verbe « s’amusar » preniá dins nòstre parlar lo sense negatiu de « perdre dau temps » :

« Per copar una braça de boesc dins sa jornada, fau pas s’amusar ».

E daus còps, la gent ocupats a far quauqua ren de preissat aurian plan parcit quauque blagassaire que los veniá « amusar ». « Vòle pas contunhar de vos amusar mai de temps » era un biais cortes de ’chabar una conversacion emb quauqu’un que era a far quauqua ren mai. E quante quauqu’un s’arrestava de trabalhar per se pausar un moment, cresiá benleu far pechat, per que disiá, en mòda de provocacion a la divinitat dau Trabalh :

« Bast ! Lo trabalh durará mai que nautres ! ».

« Enançar » vòu dire « far ganhar dau temps », lo contrari dau verbe « amusar » dins lo sense que vene de dire. Quauques exemples.

Enançar :  Quand òm laissa lo papier per escrir directament sur l’ordinador, òm enança plan lo trabalh d’escritura.

Òm pòt dire qu’un mainatge es « plan enançat » o ben « gaire enançat » per son atge.

Mistral dòna l’exemple : « Acó s’enanço, cela s’avance, cela sera bientôt fini ».

Dos exemples en situacion me tòrnen a l’idéia. Una jòuna mair cujava pas trabalhar dins lo vergier emb son drollichon que voliá pas demorar dins la ’léia ; montava sus las mongetas, corriá dins la plancha de caròtas… ». La paubra dròlla cresiá venir chabra. Remarca ironica de ma granda-mair : « Si eu resta coma te, eu vai plan t’enançar ! ».

Un autre còp, mon pair, que aviá volgut tròp charjar sa charreta de boesc, s’aviá entalhat (embourbé) dins lo prat. Repròche de ma granda-mair : « Tu ses bien enançat ! »

Quò vai sens dire que lo verbe « avançar », plan mai corrent, es possible dins tots ’quilhs exemples. « Enançar » se rapòrta sovent a l’avançament (o enançament) dau trabalh. Revirada de Lavalada : « avancer vite dans son activité, progresser dans son travail ; hâter ; gagner du temps ».

Dins la « vielha linga », le verbe « enansar » (avancer, élever, exalter), probablament format sus lo nom « enans » (avancement, avantage, succès), es parent de « enantir » (relever, célébrer, avancer). Un trobador « enansa » l’onor d’una dama que « pretz enansa sobre totas » (que son mérite élève au-dessus de toutes). Ad un endrech dins La Canso (1219), lo comte de Tolosa entra dins sa vila per « Frances destruire e per Pretz enansar » (relever l’honneur), dau temps que Simon de Montfòrt « cavalga (chevauche) per los dreitz abatre e pel mal enansar » (pour faire triompher le mal).

E veiquí coma la linga d’òc nos mena daus trobadors aus Occitans dau segle XXI !

 

A Javerlhac, le 28 d’abriu de 2019

Jan-Peire Reidi

Publicité
Publicité
Commentaires
Lo Chamin de la font, blog occitan de Jean-Pierre Reydy (Jan-Peire Reidi)
  • Blog en occitan limousin (parler nontronnais) de Jean-Pierre Reydy (Jan-Peire Reidi). Textes et documents de l'auteur portant sur les problèmes de société, la vie culturelle, la langue occitane.
  • Accueil du blog
  • Créer un blog avec CanalBlog
Publicité
Archives
Publicité